Inleiding:

China heeft ongeveer 3200 universiteiten (Universities and Colleges). Ze zijn verdeeld in 4 niveaus waarvan de hoogste categorie (meest prestigieus en hoogst in de ranking) bestaat uit ongeveer 30 universiteiten. Deze 30 universiteiten komen eens in de 4 jaar samen om kennis uit te wisselen over studentenbegeleiding. Dit congres is de meest recente samenkomst.

Al ruim 30 jaar is binnen China aandacht voor de psychologische ondersteuning van studenten. Begeleiding is traditioneel, net als bij ons, gericht op het oplossen van psychische probleem. Men komt in actie wanneer de student klachten ondervind. Er begint echter een verschuiving plaats te vinden. De laatste 5 jaar is men zich meer gaan richten op preventie. Hierbij wordt de Positieve Psychologie, die zijn oorsprong heeft in de VS, als richtlijn gebruikt. Dit congres was een poging dit perspectief binnen de psychologie te vertalen naar de praktijk van begeleiding. Ik heb hier een bijdrage aan mogen leveren.

De worstelingen van Chinese studenten lijkt niet te zitten in het halen van voldoendes (het rendement is 99% op de Beihang universiteit!) maar in het omgaan met stress, heimwee, eenzaamheid, faalangst, planningsproblemen enzovoort. Het gaat dus veelal om overgang- en aansluitingsproblematiek tussen de geborgenheid van thuis naar de zelfredzaamheid die op de universiteit nodig is. Studenten zijn verplicht om op de campus te wonen.

Workshop:

De avond voor het congres heb ik een workshop gegeven aan 40 studenten over persoonlijk leiderschap. Hoe wordt je regisseur van je eigen leerproces? Mijn boodschap is meestal “Succesvol worden is durven te falen”. Ik geef veel lezingen, workshop en cursussen op dit thema in Nederland en mijn NACADA workshop ging daar ook over. Doorgaans worden mijn boodschap en presentatie goed ontvangen en ik was erg benieuwd of de Chinese studenten (en docenten) zich er ook in zouden kon vinden.

Met enige vertrouwen durf ik “ja” te schrijven. Hoewel de studenten niet veel zeiden maakte ik uit hun non-verbaal gedrag op dat ze de belangrijkste punten begrepen en beaamden. Ze knikte en lachten op de momenten die ik verwacht had en bij vragen waar het de bedoeling was dat ze hun hand op staken wanneer ze zich erin herkende, deden veel van hen dat ook. Op het laatst kreeg ik vragen die overeen kwamen met die van Nederlandse studenten (hoe kan ik minder vermijden en beter plannen? Hoe stop ik met piekeren? Ik heb het al zwaar, moet ik nu ook nog de regisseur zijn. Dan wordt het toch alleen maar erger?).

Congres:

In de ochtend lezing werd door een prominente Chinese psycholoog (prof Fan Fumin, Tsinghua University) een lezing gegeven over Positieve Psychologie waarbij ze voornamelijk Martin Seligman en Mihayli Csikszentmihayli aanhaalde. Centrale thema; wat maakt het leven fijn en waardevol? Gemeenschapszin en doelgerichtheid kregen in haar betoog een belangrijke plek. Daarnaast werden aandacht, empathie en geborgenheid ook benadrukt.

Mijn lezing in de middag had een praktische insteek van hoe het stimuleren van regie op individueel niveau de student kan helpen om eigenaar te worden over zijn omstandigheden en daarbij een “positiever” attitude kan ontwikkelen. Ik gebruikte hierbij eveneens de insteek van de kunst van het falen. Omarmen je onbekwaamheden en probeer ermee jezelf verder te ontwikkelen.

Mijn ervaring bij de lezing was vergelijkbaar met de workshop. Er werd weinig verbaal gereageerd maar non-verbaal werd er geknikt en gelachen op de momenten die ik voor ogen had. Na de lezing kwamen er goede vragen over het verduidelijken van specifieke punten (hoe kun je faalmomenten het beste inzetten? Hoe activeer je de student om uit te proberen?) en werd mij ook gevraagd of ik de visie van Carol Dweck (Mindset) kende omdat mijn werkwijze er heel verenigbaar mee was. Voor mij was dat een indicatie dat de consequenties van mijn verhaal werden begrepen.

In het debat dat ik daarna bijwoonde werd geworsteld met vraagstukken die wij ook kennen; “Hoe begeleid ik studenten die zoveel stress en angst ervaren dat ik bang ben dat ze zichzelf wat gaan aandoen?”. “Hoe doorbreek je een game verslaving (een groot probleem op sommige universiteiten)?”. Suïcide dreiging werd ook aangehaald als een moeilijk onderwerp. Ik kreeg de indruk dat ze het belang van deze onderwerpen op een vergelijkbare manier inschatten als wij en deze even lastig te begeleiden vinden als wij.

Rondleiding

Op de laatste volle dag werd ik meegenomen naar een aantal bezienswaardigheden waaronder de Chinese Muur. We werden vergezeld door 3 studenten die begeleiding krijgen van de student counselors en hadden gevraagd of ze mee mochten. We hebben de gelegenheid genomen elkaar vragen te stellen.

Zij hadden vragen over het studentenleven in Nederland. Hoe wonen de studenten? Hoeveel moeten zij studeren? Wat doen ze in hun vrije tijd? Lopen jullie inderdaad op klompen langs de windmolens?

Mijn vragen waren gericht op hoe ze hun studie ervaarden. Ze studeerden alle drie redelijk veel vanuit ons perspectief (zo’n 50 uur per week) maar gaven aan ook veel tijd te verdoen en slecht te plannen. De begeleiding die ze kregen van Studentenzaken was gericht op hun sociaal emotionele ontwikkeling. Hoe maak je vrienden? Hoe moet je omgaan met gevoelens van stress en neerslachtigheid? Hoe kun je af en toe de studie loslaten en niet alleen maar bezig te zijn met studeren? Maar ook vragen over het organiseren van een huishouden. Hoe vaak doe je de was? Hoe maak je je kamer schoon enz. Ik kreeg het idee dat de counselors een beetje de rol van ouder hadden overgenomen.

Eén student had mijn workshop van de eerste avond ook gevolgd en hij nam afscheid van mij met de opmerking; “I will never forget the Chihuahua”. Hiermee refereerde hij naar een anekdote die een belangrijke plek heeft in mijn presentaties. Het feit dat hij die op deze manier aanhaalde bevestigde voor mij dat hij de boodschap ervan goed begreep.

Conclusie:

De mensen die ik heb meegemaakt waren socialer en emotionele dan ik had verwacht. Ze lijken oprecht begaan met het lot van hun studenten en vinden welbevinden belangrijk. De problemen van studenten lijken zich ook te concentreren op sociaal emotioneel vlak oftewel zelfmanagement in de brede zin van het woord. Het één kind politiek en (over)zorgzame ouders kan ertoe leiden dat deze studenten niet zo weerbaar en zelfredzaam zijn als wat nodig is op een universiteit in hun eigen land. Het ligt voor de hand dat dit dan een nog grotere uitdaging voor hen is in een ander land.

Tegelijkertijd heb ik de studenten kunnen aanschouwen in hun eigen omgeving en zag ik juist studenten gedrag dat ik herken van Nederlandse studenten; speelsheid, grapjes, plagen, aftasten, samenklitten, wegduwen enzovoort. Ik heb zelfs studenten Engelstalige popliedjes horen zingen.

Ik ben ervan overtuigd dat de verschillen tussen deze studenten en onze Nederlandse studenten minder groot zijn dan we denken en vele malen kleiner zijn dan de overeenkomsten. Ik denk dat we het gedrag, en dus ook de problemen, van deze studenten in het buitenland niet te snel moeten interpreteren als voortkomend uit een wezenlijk ander cultuur. Wanneer ze naar Nederland komen zijn ze volledig uit hun comfort zone met beperkte vaardigheden op het gebied van zelfredzaamheid en een ontbrekende sociale netwerk. De meeste van ons kennen ook Nederlandse studenten die in deze beschrijving passen en bijgevolg vergelijkbaar gedrag vertonen.

Een logische gevolg hiervan is een gevoel van onzekerheid, stress en angst die we eveneens in menig Nederlandse student kunnen herkennen. Het hoeft dan niet een complex cultuurprobleem te zijn maar misschien wel een “gewoon” overgangsprobleem van de geborgenheid van thuis naar zelfredzaamheid en eigen verantwoordelijkheid elders.

Wanneer we in staat zouden zijn deze studenten beter duidelijk te maken wat van hen verwacht wordt en tegelijkertijd een groter gevoel van geborgenheid, gemeenschappelijkheid en veiligheid zouden geven (zie inderdaad onderdelen van een positieve psychologie) dan zouden wellicht allerlei “ingewikkelde” problemen verminderen.

Nota Bene:

Op de Beihang universiteit is het beleid dat alle nieuwe docenten en studentenbegeleiders een cursus in de Positieve Psychologie moeten volgen.